SCI yayın olduğunu nasıl anlarız? “Etiket”e değil, iz bırakan kanıtlara bakın

İtiraf edeyim: Akademide ilk yılımda “SCI mi bu?” sorusunu neredeyse bir büyü formülü gibi fısıldıyorduk. Zamanla anladım ki mesele üç harften ibaret değil; güven, doğrulanabilirlik ve izlenebilirlik. Yani bir yayının nerede dizinlendiği, nasıl seçildiği ve hangi ölçütlerle izlendiği. Gelin, bir grup arkadaş sohbetindeki rahatlıkla, ama işin mutfağına girerek konuşalım.

SCI (Science Citation Index) ve güncel kapsamı olan Web of Science Core Collection içindeki indeksler (özellikle SCIE, SSCI, AHCI, ESCI) Clarivate tarafından kürate edilir. “SCI yayın” denince pratikte çoğu kişi SCIE/SSCI/AHCI kapsamasındaki dergileri kasteder.

SCI’nin kökeni: Bir alıntı zincirinin anatomisi

SCI, bilimsel bilginin atıf yoluyla birbirine bağlandığı fikrinden doğdu. Amaç sadece makaleleri listelemek değil, bilginin dolaşımını ve etki yollarını haritalamaktı. Bugün bu miras, Web of Science’ın çekirdek koleksiyonunda sürüyor. Buradaki dergiler, editöryel kalite, yayın etiği, atıf pratikleri, uluslararası görünürlük gibi bir dizi ölçütle seçiliyor. Yani SCI bir “etiket” değil, kürasyon süreçlerinin sonucu.

Adım adım: Bir yayının SCI/SCIE kapsamını nasıl doğrularız?

1) Dergi seviyesinden başlayın (makale değil, dergi)

• Resmî kaynak kontrolü: Derginin adını veya ISSN’sini Master Journal List’te arayın. Listede “Web of Science Core Collection” altında SCIE, SSCI veya AHCI ibaresi varsa, bu dergide yayımlanan makaleler “SCI kapsamı” olarak kabul edilir. Yalnızca ESCI görünenler, “çekirdek içinde bekleme odası” gibidir; çoğu kurum ESCI’yi SCI yerine saymaz.
• ISSN eşleşmesi: Derginin sitesindeki ISSN ile listede görünen ISSN aynı mı? Ad değişikliği, bölünme/birleşme gibi durumları kaçırmamak için e-ISSN ve p-ISSN’yi de kıyaslayın.
• Yayıncının beyanı: “SCI indexed” yazmak kolay; esas olan resmî dizin kaydıyla uyumlu beyan. Uyuşmazlık kırmızı bayraktır.

2) Yıllara dikkat edin (kapsam tarihseldir)

Bir dergi 2021’den itibaren SCIE’ye geçmiş olabilir; 2019 makaleleri SCI sayılmayabilir. Kurumsal değerlendirmelerde yıl bazlı kapsama bakılır. Bu yüzden “dergi SCI mi?” sorusunun yanına “hangi yıldan beri?” sorusunu ekleyin.

3) JCR ve etki ölçüleri: “Impact Factor var mı?” ama tek ölçüt bu değil

• Journal Citation Reports (JCR): SCIE/SSCI/AHCI kapsamındaki dergiler JCR’de görünür ve (uygunsa) Impact Factor taşır. IF, tek başına kaliteyi ölçmez, ama SCI kapsamı doğrulamasında pratik bir sinyaldir.
• Alternatif metrikler: Journal Citation Indicator gibi alan-normalize göstergeler, dergiler arası adil kıyas için yardımcıdır. Yine de SCI olup olmadığının nihai kaynağı JCR değil, Web of Science kapsama kaydıdır.

4) Makale sayfasından tersine doğrulama

• DOI ve kayıt zinciri: Makalenin DOI’sini derginin sitesinden kopyalayın. Çapraz kayıt (Crossref) verileri, cilt-sayı-sayfa gibi bibliyografik bilgileri doğrular.
• WoS kaydı: Yazar adınız veya başlık ile Web of Science’da makaleyi aratarak “Source” kısmında dergi adını ve kapsama tipini görün. Bu, dergi bazlı doğrulamayı makale bazında perçinler.

Kısa kontrol listesi

1. Dergiyi Master Journal List’te bulun.
2. SCIE/SSCI/AHCI mi, yoksa sadece ESCI mi olduğuna bakın.
3. Kapsam yılıyla sizin makalenizin yılı eşleşiyor mu?
4. JCR’de dergi profili ve (varsa) Impact Factor görünüyor mu?
5. Makalenizi WoS’ta aratıp kaynak dergiyi doğruladınız mı?

Yanılgılar ve kırmızı bayraklar: “SCI görünümlü” tuzaklar

“SCI, SCIE aynı şey mi?”

Güncel pratikte, doğa ve mühendislik bilimleri için “SCI” denince SCIE anlaşılır; sosyal bilimler için SSCI, beşerî bilimler için AHCI. “SCI Expanded başka bir dizin” diyen açıklamalar ya eskidir ya da grileştirmedir.

“Google Scholar’da çıkıyor, demek SCI!”

Google Scholar bir dizin değil, bir arama/derleme hizmetidir. Scholar görünürlüğü, SCI kapsamı kanıtı olamaz.

“Scopus’ta var, o da SCI sayılır”

Scopus (Elsevier) ve Web of Science (Clarivate) farklı ekosistemlerdir. Bir dergi Scopus’ta indeksli olabilir ama WoS çekirdeğinde olmayabilir. Kurumsal yönergeler genellikle bu ayrımı net yazar.

“Etki Faktörü benzeri puanımız var”

“Global Impact Score”, “IF Value” gibi uydurma metrikler yaygındır. JCR dışı IF iddiaları kırmızı bayraktır.

Günümüzdeki yansımalar: Açık erişim, hız ve kalite üçgeni

Açık erişim (OA) dalgası, SCI kapsamındaki dergilerin iş modellerini dönüştürdü. Hızlı yayın vaadi cezbedici; ama hızlı olan her süreç şeffaf hakemlik getirmez. Burada SCI kapsamı, editöryel süreçlerin izlenebilirliği nedeniyle bir güven çıpası işlevi görüyor. Öte yandan seçici dergiler, dosya baskısıyla “desk reject” oranlarını artırınca genç araştırmacıların alternatif platformlara yönelmesi kaçınılmaz oluyor.

Geleceğe bakış: Sadece “nerede indeksli” değil, “nasıl değerlendiriliyor?”

Atıf metriklerinin yanına açık veri, yeniden üretilebilirlik ve toplumsal etki göstergeleri ekleniyor. Yarın “SCI mi?” sorusuna ek olarak “veri seti erişilebilir mi?”, “kod tekrarlanabilir mi?”, “ön kayıt var mı?” diye soracağız. Tıpkı tedarik zincirlerinde ürünün izlenebilirliğinin kıymete binmesi gibi, akademide de araştırmanın kaynak zinciri puanlanacak.

Beklenmedik benzetmelerle düşünelim

UX bakışı:

Bir uygulamada kullanıcıya güveni hissettiren unsurlar nasıl mikrometre hassasiyetinde tasarlanıyorsa, bilimsel yayında da kapsam doğrulama deneyimi sorunsuz olmalı: Net ISSN, şeffaf editör kurulu, açık hakemlik izleri, tutarlı arşivleme. Kötü UX = şüphe.

Kriptografi bakışı:

DOI’yi bir “hash”, derginin WoS kaydını da “public ledger” gibi düşünün. Değiştirilemez kayıt ne kadar sağlam ise, yayının itibarı o kadar dayanıklıdır.

Son söz: Kanıt zinciri kurun, hurafe değil

“SCI yayın mı?” sorusu, doğru ardışık kontrollerle beş dakikalık bir işe dönüşür: (1) Dergi → (2) Kapsam türü ve yılı → (3) JCR profili → (4) Makale düzeyi doğrulama. Geri kalanı gürültü. Unutmayın: Etiketi değil, kanıt zincirini takip eden kazanır. Şimdi dönüp sorun: Sizin sıradaki makaleniz bu zincirin neresinde?